Praktyka refleksji w praktyce

W poprzednim wpisie przedstawiłam fantastyczną praktykę refleksji, której można dowolnie użyć, żeby poprawić osobiste statystyki skuteczności. Jeżeli próbowałaś oszczędzać kilka razy, ale nic z tego nie wychodziło, to może warto przyjrzeć się temu bliżej i zadać sobie kilka pytań według przygotowanych prostych schematów. 

Pytanie: Jak uczyć się na błędach? Odpowiedź: Efektywnie myśleć. 

Praktyka refleksji w praktyce

Jak się tego nauczyć? Od nauczycieli, oczywiście amerykańskich naukowców (heh). To są działania skoncentrowane na rozwiązaniach. Sama wiedza nie wystarczy, trzeba jeszcze umieć ją stosować w praktyce. Nacisk kładzie się na praktykę, by wdrażać wiedzę w praktykę swojego życia. 

Żeby zachęcić Cię do wypróbowania tej metody, zobacz jakie są ogólnie korzyści z amerykańskich odkryć:

Korzyści z praktyki refleksyjnej:

• Efektywniejsze uczenie się w oparciu o doświadczenie, refleksję i analizę (wykorzystujesz swoje własne przeżycia, obserwacje życiowe)
• Określenie osobistych i zawodowych mocnych stron oraz obszarów    wymagających poprawy (przyjrzenie się sobie nie wymagające wiedzy kosmicznej)
• Identyfikacja potrzeb edukacyjnych (tutaj przydadzą ci się generalnie treści z mojego bloga, potrzebne do osiągnięcia twojego celu)
• Zdobywanie nowej wiedzy i umiejętności (to jest wartościowy cel i efekt rozwoju osobistego)
• Głębsze rozumienie swoich przekonań, postaw i wartości (dzięki temu dotrzesz do pokładów dzięki czemu osiągniesz wszystko) bezcenna wiedza
• Motywacja do samodzielnego uczenia się i rozwijania (nie musisz się specjalnie motywować jeśli dotrzesz do swoich głębokich wartości)
• Więcej sukcesów osobistych i zawodowych (to jest efekt na mecie)
• Wzrost poczucia własnej wartości i zaufania osobistego (to jest efekt na podium)

A teraz przedstawiam amerykańskich naukowców.

Donald Schön, amerykański filozof i profesor opracował takie koncepcje, jak refleksja nad działaniem i refleksja w działaniu, które wyjaśniają, w jaki sposób profesjonaliści stawiają czoła wyzwaniom związanym z ich pracą, dzięki pewnego rodzaju improwizacji udoskonalanej poprzez praktykę. 

Generalnie Schön stwierdził, że „sucha” wiedza nie jest tak efektywna jak zaangażowanie się w refleksję nad działaniem i w samym działaniu. Porównałabym to do „suchego” spędzania czasu w hotelu na wakacjach, wybierając hotelowe menu; a aktywnego eksplorowania nowych miejsc i próbowania lokalnego jedzenia. Poprzez praktykę, refleksję i analizę tworzy się głębię nauki i doświadczenia.

Co ciekawe, koncepcje leżące u podstaw praktyki refleksyjnej są znacznie starsze, niż można przypuszczać. Niektórzy uczeni twierdzą, że znaleźli praktyki refleksyjne w starożytnych naukach buddyjskich oraz medytacjach stoickiego filozofa Marka Aureliusza.

Terry Borton, amerykański nauczyciel spopularyzował prosty cykl nauki inspirowany terapią Gestalt, składający się z trzech pytań:

• co?
• a więc co?
• i co teraz?

Co?

W tej części opisujesz, co wydarzyło się w związku z zadaniem, wydarzeniem lub doświadczeniem. To powinno konkretnie, zwięźle opisać, co się stało, co robiliście ty i inni.

Niektóre pytania, które możesz zadać to:

Co?…

• co się stało?
• co robili inni ludzie, którzy byli w to włączeni, zaangażowani?
• co widziałam, co zrobiłam?
• jaka była moja reakcja na to?
• co jest celem tej sytuacji?

Więc co?

To jest analiza wydarzenia. To tutaj próbujesz poszerzyć pytanie, co się stało w opisanej sytuacji i zastanowić się głębiej co mogłabym zrobić inaczej. Dlaczego tak się stało?

Oto niektóre pytania, które możesz zadać:

Więc co?…

• czułam podczas wydarzenia, doświadczenia, sytuacji?
• czy moje uczucia różnią się od tego, czego doświadczyłam po ostatnim  wydarzeniu?
• czy były efekty tego, co zrobiłam (lub nie zrobiłam)?
• czy pozytywne doświadczenia pojawiły się teraz po tym doświadczeniu?
• czy zauważyłam moje zachowanie w praktyce, patrząc bardziej precyzyjnie?
• czy mam spostrzeżenia, czy ktoś bliski pomaga mi przyjrzeć się  temu, jak się  zachowałam?
• czy celem jest powrót do tej samej sytuacji czy pójście na przód?

Co teraz?

Są to proponowane działania po sytuacji, wydarzeniu, doświadczeniu. Jest to etap, który wymaga zastanowienia się, co zamierzasz zrobić dalej i jakie mogą być konsekwencje działań.

Niektóre pytania, które możesz zadać, obejmują:

Co teraz?…

• czy zmiany, które wprowadzam są oparte na tym co opisałam i przeanalizowałam?
• czy to zrobi różnicę jeśli zdecyduję się nic nie robić?
• a więc; co teraz?

David A. Kolb – amerykański teoretyk metod nauczania. Główne zainteresowania i publikacje dotyczą tak zwanego „Modelu uczenia przez doświadczenie”

Model refleksyjny Kolba podkreśla koncepcję uczenia się przez doświadczenie i koncentruje się na przekształcaniu informacji w wiedzę. Odbywa się to, gdy pojawia się sytuacja i wymaga refleksji na temat doświadczenia, uzyskania ogólnego zrozumienia pojęć napotkanych podczas doświadczenia, a następnie przetestowania tych informacji w nowej sytuacji (praktyce).

W ten sposób wiedza wynikająca z sytuacji jest stale wykorzystywana i ponownie wykorzystywana, w oparciu o wcześniejsze doświadczenia i wiedzę praktyka.

Graficzną reprezentacją jest powtarzalny cykl czterech kroków:

1. Wiedzę zdobywa się poprzez praktykę i doświadczenie.

2. Konkretne doświadczenie skłania do świadomej obserwacji.

3. Refleksja powoduje tworzenie abstrakcyjnych reguł generalizujących, służących nie tyle do opisania danego konkretnego zdarzenia, ale wszystkich jemu podobnych.

4. Powstała w ten sposób wiedza jest następnie weryfikowana przez aktywne eksperymenty – czyli sprawdzenie nowego pomysłu w praktyce, co prowadzi do powstania nowych doświadczeń i cykl zaczyna się od początku.

Model ten zakłada, że wiedzę zdobywa się głównie poprzez praktykę.

Graham Gibbs, amerykański socjolog i psycholog zajmujący się procesem uczenia się, przedstawia i ułatwia refleksję związaną z cyklem uczenia się opartym na doświadczeniu Kolba. Gibbs przedstawia etapy pełnej praktyki refleksji w następujący sposób:

1.Opis

2.Uczucia

3.Ocena

4.Analiza

5.Wnioski

6.Plan działania

Praktyka refleksji w praktyce to pytania

Opis „Co się stało? Nie osądzaj jeszcze, ani nie próbuj wyciągać wniosków; po prostu opisz”.

Uczucia „Jakie były twoje reakcje i uczucia? Znowu nie przechodź jeszcze do ich analizy”.

Ocena „Co było dobrego lub złego w tym doświadczeniu? Dokonaj oceny wartości”.

Analiza „Jaki masz sens w tej sytuacji? Wprowadź pomysły spoza doświadczenia, aby sobie pomóc”. „Co się naprawdę działo?” „Czy doświadczenia różnych ludzi były podobne czy różne w ważnych aspektach?”

Wnioski (ogólne) „Co można ogólnie wyciągnąć z tych doświadczeń i przeprowadzonych analiz?”

Wnioski (szczegółowe) „Co można wyciągnąć więcej na temat własnej, wyjątkowej, osobistej sytuacji lub sposobu pracy?”

Indywidualne plany działania „Co następnym razem zrobisz inaczej w tego typu sytuacjach?” „Jakie kroki zamierzasz podjąć na podstawie tego, czego się nauczyłeś?”

Amerykański uczony z nieco innej branży.

Profesor pielęgniarstwa Christopher Johns zaprojektował ustrukturyzowany  tryb refleksji, który pozwala praktykującemu lepiej zrozumieć jego praktykę. Zostało zaprojektowane w celu dzielenia się z kolegą lub mentorem, co umożliwia szybsze zdobywanie doświadczenia niż sama refleksja.

Johns podkreśla znaczenie doświadczonej wiedzy i umiejętności praktyka w zakresie uzyskiwania dostępu, rozumienia i wdrażania w praktyce informacji uzyskanych za pomocą środków empirycznych. Refleksja pojawia się, gdy obserwuje się swoje myśli i emocje oraz obserwuje doświadczoną sytuację. Pięć schematów wiedzy jest uwzględnionych w refleksji: estetyczny, osobisty, etyczny, empiryczny i refleksyjny aspekt sytuacji. 

Johns zachęca do zadania pięciu pytań, które określił pogłębioną formą refleksji. Pytania w modelu są skonstruowane w taki sposób, aby każde z nich było wprowadzaniem do następnego poprzez stałe pogłębianie refleksji. Model C. Johnsa staje się swoistym przewodnikiem dla praktyka, który ma możliwość budowania nowego doświadczenia.

Model odbicia Johnsona:

Opis doświadczenia

•  zjawisko – co zaszło? opisanie tu i teraz swojego doświadczenia
•  przyczyny  – jakie istotne czynniki przyczyniły się do tego wydarzenia?
•  kontekst – jakie istotne czynniki związane są z tłem tego doświadczenia?

Refleksja 

• co próbuję osiągnąć?
• dlaczego postąpiłam właśnie tak?
• jakie są konsekwencje mojego postępowania dla mnie, dla osób, z którymi żyję? 
• co odczuwałam podczas tego wydarzenia?
• jak inni się czuli w tej sytuacji?
• co wiedziałam na temat tego, jak inni się czuli w tej sytuacji? Czynniki wpływające 
• jakie wewnętrzne czynniki wpłynęły na decyzję, którą podjęłam?
• jakie zewnętrzne czynniki wpłynęły na decyzję, którą podjęłam?
• jakie źródła wiedzy wpłynęły lub powinny wpłynąć na moją decyzję?

Ewaluacja – zastanawianie nad strategiami alternatywnymi

• czy mogłam w tej sytuacji postąpić lepiej?
• jakie inne wybory miałam?
• jakie mogą być konsekwencje tych wyborów? 
• jak się czuję teraz z tym doświadczeniem?
• jak widzę sens tego doświadczenia w świetle przeszłości i przyszłości?
• w jaki sposób to doświadczenie zmieniło moje sposoby poznania?
• jakie efektywne działania mogę podjąć ja oraz inni w rezultacie tego doświadczenia?

Model C. Johnsa wymaga ustrukturalizowanych metod pracy, np. pisania dziennika, przeprowadzania analiz, zapisywania informacji zwrotnych.

Według mnie najciekawszy jest model Johnsa. Jest najpełniejszy i najgłębiej   opisuje cały cykl.

Zazdroszczę osobom, które mają wbudowany fabrycznie taki program analityczny. 

W moim przypadku finanse paraliżowały mnie w różnych okresach mojego życia. Bardzo bym chciała, żeby mnie ktoś w podstawówce albo liceum nauczył praktyki refleksji, żebym potrafiła usiąść nad problemem, przyjrzeć się sobie i wdrożyć plan naprawczy. Niestety tak się nie stało. 

Praktykuję refleksję w praktyce codziennie

Teraz nadrabiam zaległości ucząc się i rozwijając. Nigdy nie jest za późno, żeby się czegoś mądrego nauczyć i wykorzystać to w praktyce. Użyć w codziennym życiu. 

Ja wiem, że nie każdego może interesować teoria i nie każdy jest refleksyjnym człowiekiem. Ale ambitnym czytelnikom mojego bloga polecam przyjrzenie się, rozpisanie na kartce sytuacji, która powtarza się kolejny raz, i my po raz kolejny powtarzamy ten sam błąd. 

Ja sama uwielbiam usiąść nad kartką papieru i rozpisać plan. Tak zrobiłam przygotowując się do mojego rocznego wyzwania oszczędzania. Odpowiedziałam sobie na sporo grubych pytań. Nie płakałam nad tym, że wcześniej nie nauczyłam się oszczędzać i myśleć bardziej odpowiedzialnie finansowo. Przyszedł czas, że dojrzałam do tego i się za to zabrałam. Przeanalizowałam sytuację refleksyjnie szukając rozwiązań i znalazłam je.

Co ciekawe, pojawienie się w ostatnich latach blogowania jest postrzegane jako kolejna forma refleksji na temat doświadczeń w epoce technologicznej. 

I ja się z tym zgadzam. Blogowanie jest świetną formą refleksji nad różnymi aspektami życia. Zatrzymanie się, przyjrzenie, opisanie tego co się samemu doświadczyło, przeanalizowanie z refleksją i podzielenie się tym z innymi, dodaje do tego dodatkowej wartości. I co najważniejsze dla mnie- uczy mnie. 

To co Ty tam sobie myślisz czytelniku teraz? Hę? 

dominika